ระบบอัตราแลกเปลี่ยนแบ่งออกเป็นประเภทหลักๆ ตามวิธีที่กำหนดค่าเงิน แต่ละแบบมีลักษณะเฉพาะ ข้อดี และข้อเสียที่ต่างกันไป ประเทศต่างๆ เลือกใช้ระบบไหนก็ขึ้นอยู่กับเป้าหมายเศรษฐกิจและนโยบายของตัวเอง

ระบบอัตราแลกเปลี่ยนคงที่ (Fixed Exchange Rate System) คืออะไร?

ธนาคารกลางจะตั้งค่าของเงินตัวเองให้คงที่เมื่อเทียบกับสกุลเงินหลักอื่นๆ หรือกลุ่มเงินอื่น เพื่อรักษาระดับนี้ไว้ ธนาคารกลางอาจต้องซื้อหรือขายเงินของตัวเองในตลาดแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ ถ้าเงินมีแนวโน้มอ่อนลง ก็ซื้อเข้าเพื่อเพิ่มความต้องการและดันราคาขึ้น ถ้าแข็งเกิน ก็ขายออกมา ระบบนี้ให้ความแน่นอนแก่ธุรกิจและนักลงทุน ทำให้ทุกอย่างคาดเดาได้ แต่ธนาคารกลางอาจขาดความยืดหยุ่นในการทำนโยบายการเงิน และต้องตุนเงินสำรองต่างประเทศไว้เยอะเพื่อรักษาสมดุล

ระบบอัตราแลกเปลี่ยนลอยตัว (Floating Exchange Rate System) คืออะไร?

ต่างจากระบบคงที่แบบสุดๆ ระบบลอยตัวปล่อยให้ตลาดกำหนดค่าเงินผ่านอุปสงค์และอุปทานในตลาดแลกเปลี่ยน ธนาคารกลางแทบไม่เข้าไปยุ่ง หรือเข้าไปน้อยมาก ข้อดีคือค่าเงินปรับตัวเร็วตามเศรษฐกิจจริงๆ ธนาคารกลางเลยมีอิสระทำนโยบายภายใน เช่น ควบคุมเงินเฟ้อหรือกระตุ้นการเติบโต แต่ปัญหาคือค่าเงินอาจผันผวนหนัก ส่งผลให้ธุรกิจวางแผนลำบาก นักลงทุนก็ต้องระวัง

ระบบอัตราแลกเปลี่ยนแบบลอยตัวภายใต้การจัดการ (Managed Float Exchange Rate System) คืออะไร?

ระบบนี้ผสมผสานระหว่างคงที่กับลอยตัว ค่าเงินส่วนใหญ่มาจากตลาด แต่ธนาคารกลางอาจเข้าแทรกแซงบ้างเพื่อหยุดความผันผวนรุนแรง หรือรักษาเสถียรภาพในระดับที่พอใจ การแทรกแซงอาจเป็นการซื้อขายเงินตัวเอง หรือปรับนโยบายดอกเบี้ย ระบบนี้พยายามดึงข้อดีจากทั้งคู่ คือ ยืดหยุ่นแบบลอยตัว แต่ก็มั่นคงในบางจังหวะ

ระบบอัตราแลกเปลี่ยนแบบยืดหยุ่น (Flexible Exchange Rate System) คืออะไร?

คำว่า “ระบบอัตราแลกเปลี่ยนแบบยืดหยุ่น” มักหมายถึงสิ่งที่คล้ายระบบลอยตัวมาก โดยเน้นที่ความสามารถของค่าเงินในการเปลี่ยนแปลงตามตลาดและปัจจัยเศรษฐกิจ ต่างจากระบบที่ล็อกค่าเงินไว้ตายตัว

ประเภทของอัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริง (Real Exchange Rate) คืออะไร?

นอกจากแบ่งตามกลไกกำหนดค่าเงินแล้ว เรายังมองอัตราแลกเปลี่ยนในแง่กำลังซื้อ ซึ่งเรียกว่า “อัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริง” การเข้าใจตรงนี้ช่วยวิเคราะห์ความสามารถแข่งขันของประเทศในการค้าขายโลกได้ดี

อัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริง (REER) คืออะไร?

อัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริงปรับจากอัตราแลกเปลี่ยนปกติ (Nominal Exchange Rate) โดยคำนวณระดับราคาสินค้าและบริการในแต่ละประเทศ เพื่อแสดงกำลังซื้อจริงของเงินหนึ่งสกุลเมื่อเทียบอีกสกุล โดยเฉพาะ REER ที่ถ่วงน้ำหนักตามคู่ค้าหลัก ถ้า REER สูง สินค้าประเทศนั้นแพงขึ้นเมื่อเทียบคู่ค้า อาจกระทบการส่งออกให้แข่งขันยาก

ระบบอัตราแลกเปลี่ยนของประเทศไทยในปัจจุบันและอนาคตคืออะไร?

ตอนนี้ไทยใช้ระบบลอยตัวภายใต้การจัดการ (Managed Float Exchange Rate System) ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ดูแลค่าเงินบาทให้มั่นคง สนับสนุนนโยบายการเงิน เช่น รักษาเสถียรภาพราคาและช่วยเศรษฐกิจฟื้นตัว การจัดการของ ธปท. ทำอย่างละเอียด โดยดูปัจจัยทั้งในและนอกประเทศ

เป้าหมายคือลดความผันผวนของบาทที่อาจกระทบธุรกิจ โดยเฉพาะนำเข้า-ส่งออก การท่องเที่ยว และลงทุนต่างชาติ ค่าเงินบาทที่ปรับเหมาะสมช่วยรักษาความสามารถแข่งขัน และขับเคลื่อนเศรษฐกิจยั่งยืน ในอนาคต ระบบน่าจะยังลอยตัวภายใต้การจัดการ แต่ปรับกลยุทธ์ตามเศรษฐกิจโลกและสถานการณ์ไทย

จะบริหารความเสี่ยงจากอัตราแลกเปลี่ยนอย่างไร?

ความผันผวนของอัตราแลกเปลี่ยนหลีกเลี่ยงยาก โดยเฉพาะในระบบลอยตัว ผู้ประกอบการและนักลงทุนต้องเข้าใจและจัดการความเสี่ยงจากค่าเงินที่เปลี่ยนไป

กลยุทธ์การป้องกันความเสี่ยง (Hedging) สำหรับธุรกิจและบุคคลคืออะไร?

Fx-hedging คือวิธีลดผลกระทบจากค่าเงินเคลื่อนไหว มีเครื่องมือการเงินหลายอย่าง เช่น สัญญาฟอร์เวิร์ด (Forward Contract) ที่ล็อกอัตราแลกเปลี่ยนล่วงหน้า หรือออปชัน (Option) ที่ให้สิทธิ์ซื้อขายในอัตราที่กำหนด สำหรับ SMEs และนักลงทุนรายย่อย การรู้จักเครื่องมือเหล่านี้และปรึกษาผู้เชี่ยวชาญจะช่วยวางแผนรับมือได้ดี

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

ระบบอัตราแลกเปลี่ยนแบบลอยตัวมีข้อดีอะไรบ้าง?

ระบบลอยตัวช่วยให้ค่าเงินปรับตัวเร็วตามตลาดและเศรษฐกิจ ธนาคารกลางเลยทำนโยบายภายในได้อิสระ เช่น ควบคุมเงินเฟ้อหรือกระตุ้นเศรษฐกิจ

Managed Float Exchange Rate System หมายถึงอะไร และแตกต่างจาก Floating อย่างไร?

Managed Float คือระบบลอยตัวที่จัดการ ค่าเงินมาจากตลาดหลัก แต่ธนาคารกลางแทรกแซงบ้างเพื่อลดผันผวนรุนแรงหรือรักษาเสถียรภาพ ต่างจาก Floating ที่แทรกแซงน้อยหรือไม่มี

อัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริง (REER) มีความสำคัญต่อนักลงทุนไทยอย่างไร?

REER แสดงกำลังซื้อจริง ถ้าสูง สินค้าไทยแพงขึ้นเมื่อเทียบคู่ค้า กระทบการส่งออกแข่งขัน นักลงทุนควรดู REER ก่อนตัดสินใจ โดยเฉพาะธุรกิจการค้าระหว่างประเทศ

ระบบอัตราแลกเปลี่ยนของไทยในปัจจุบันเป็นแบบใด?

ไทยใช้ระบบลอยตัวภายใต้การจัดการ (Managed Float Exchange Rate System) ธปท. ดูแลเสถียรภาพบาท

การเปลี่ยนแปลงของอัตราแลกเปลี่ยนส่งผลกระทบต่อราคาสินค้านำเข้าอย่างไร?

ถ้าบาทอ่อน ราคานำเข้าสูงขึ้นเพราะต้องใช้บาทมากขึ้นซื้อเงินต่างประเทศ ชำระค่านำเข้า ถ้าบาทแข็ง ราคานำเข้าถูกลง

มีวิธีป้องกันความเสี่ยงจากอัตราแลกเปลี่ยนที่ง่ายสำหรับบุคคลทั่วไปหรือไม่?

บุคคลทั่วไปอาจใช้สัญญาฟอร์เวิร์ดหรือกระจายลงทุนในสินทรัพย์ต่างประเทศ แต่ควรศึกษาข้อมูลและปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อน

ระบบอัตราแลกเปลี่ยนแบบคงที่เคยถูกใช้ในประเทศไทยหรือไม่?

ไทยเคยใช้ระบบคงที่ (Fixed Exchange Rate System) ในอดีต แต่เปลี่ยนมาเป็นลอยตัวภายใต้การจัดการ เพื่อให้เข้ากับเศรษฐกิจโลกที่เปลี่ยนไป

ปัจจัยใดบ้างที่ทำให้ระบบอัตราแลกเปลี่ยนของประเทศหนึ่งๆ เปลี่ยนแปลง?

ปัจจัยเช่น นโยบายเศรษฐกิจเปลี่ยน เศรษฐกิจโลกผันผวน เงินทุนไหลเข้า-ออก และต้องการยืดหยุ่นนโยบายการเงินมากขึ้น

ความสัมพันธ์ระหว่างอัตราแลกเปลี่ยนและอัตราเงินเฟ้อคืออะไร?

บาทอ่อนทำให้ราคานำเข้าสูง อาจก่อเงินเฟ้อโดยรวม บาทแข็งช่วยให้ราคานำเข้าถูกลง ชะลอเงินเฟ้อ

อธิบายประเภทของอัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริงมา 3 ประเภท

อัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริงมีหลายมุม เช่น:

• อัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริง (Real Exchange Rate – RER): ปรับ Nominal Exchange Rate ด้วยระดับราคาสินค้าแต่ละประเทศ
• อัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริงแบบถ่วงน้ำหนัก (Real Effective Exchange Rate – REER): เปรียบเทียบกับคู่ค้าหลัก ถ่วงน้ำหนักตามสัดส่วนการค้า
• อัตราแลกเปลี่ยนที่แท้จริง ณ จุดซื้อขาย (Real Exchange Rate at Purchasing Power Parity – PPP): เปรียบเทียบว่าบริหารเงินซื้อสินค้าและบริการได้เท่าไรในแต่ละประเทศ